uu77

Faculty of Hearts. Cupido schiet pijltje op Erasmusgebouw (illustratie)
Faculty of Hearts. Cupido schiet pijltje op Erasmusgebouw (illustratie)

Zó vonden Nederlanders tussen 1845 en 1995 de liefde … of in ieder geval een huwelijkspartner

Waar B&B-eigenaren vandaag de dag een video opnemen om zich voor te stellen aan single Nederland in de hoop dé ware te vinden, ging dat vroeger anders. Toen plaatste je simpelweg een advertentie in de krant, hopende dat Cupido z’n pijlen raak zou schieten. Karin Wienholts onderzoekt trends in partnervoorkeuren en zelfbeschrijvingen in huwelijks- en contactadvertenties uit Nederlandse kranten tussen 1845 en 1995.

Karin Wienholts heeft al bijna 40 jaar een trouwring om haar ringvinger: ‘Nee, ik heb mijn man niet via een advertentie in de krant leren kennen maar op een dansfeest van de middelbare school. In onze studietijd hadden we een latrelatie en woonden we in de weekenden samen. Daarna gingen we écht samenwonen in Arnhem en daarna trouwden we pas. Vlak voor mijn dertigste kregen we ons eerste kind.’ 

Nu Wienholts zich voor haar promotieonderzoek verdiept in meer dan tienduizend huwelijks- en contactadvertenties gepubliceerd tussen 1845 en 1995, beseft ze maar al te goed: de teksten van de advertenties spreken niet altijd over liefde en aantrekkingskracht. ‘Ik analyseer de partnervoorkeuren en zelfbeschrijvingen van de adverteerders, waarbij ik zoek naar een verband met de historische ontwikkelingen in de maatschappij rond de mensen op de huwelijksmarkt. Om maar wat te noemen: de verzuiling, de Eerste en Tweede Wereldoorlog, de emancipatie van de vrouw en de seksuele revolutie kunnen deels de partnervoorkeuren en zelfbeschrijvingen van dat moment verklaren en ook het doel van de advertentie. . In de jaren ’50 bijvoorbeeld was de wereld van de vrouw thuis en de man was de kostwinnaar in een sterk verzuilde samenleving. Vind je dat beeld ook terug in de advertenties?’

contactadvertentie uit 1851

Praktische advertenties

In de 19e eeuw dienen vooral mannen een huwelijks- of contactadvertentie in bij de krant. Een voorbeeld is deze advertentie, gepubliceerd op 25 december 1864 in de Nieuw Rotterdamsche Courant: Attentie! Een persoon van degelijke afkomst, 29 jaar oud, van de protestantse religie en in het bezit van enig geld, zoekt een vrouw die 8 tot 10 duizend mee kan brengen om met hem te trouwen. 

Wienholts: ‘Praktisch ingestoken. De voorkeuren richten zich heel lang vooral op de de financiële positie, sociale status en religie van potentiële huwelijkskandidaten. Mensen stortten zich niet zomaar in een verliefdheid, een relatie moest wel ‘passen’. Familie, de kerk en de buurt keken mee. Niet voor niets zei mijn oma altijd: ‘twee geloven op een kussen daar slaapt de duivel tussen.’ Oftewel: als twee personen met een verschillend geloof gaan trouwen, dan gaat dat zelden goed.’

Seksuele revolutie

Bovenstaande advertentie laat zien dat het doel trouwen is. Een grote verandering is 130 jaar later te zien: in de jaren ’60 en ’70. We zitten middenin de seksuele revolutie. Er heerst geen taboe meer op praten over seks of anticonceptie. Er is duidelijk een omkeer in het denken over seksualiteit en relatievorming. Samenwonen en LAT-relaties komen op. 

Er staan inmiddels grote aantallen huwelijks- en contactadvertenties van vrouwen in Nederlandse kranten. De vrouw emancipeert: er is een Bijstandswet (vanaf 1965), vrouwen kunnen het krijgen van kinderen uitstellen door anticonceptie én ze maken steeds meer van de mogelijkheid gebruik om verder te studeren. In de advertenties zien we een verschuiving van instrumentele naar romantische partnerkeuze met meer aandacht voor karakter, hobby’s en bijvoorbeeld hetzelfde denkniveau. De aandacht voor sociale status is overigens nooit helemaal verdwenen. Tegenwoordig heb je datingapps waar alleen hoogopgeleiden zich voor kunnen aanmelden.’ Een voorkeur voor hetzelfde denkniveau of voor hogeropgeleiden verwijst indirect naar een bepaalde sociale klasse.

Karin Wienholts doet onderzoek naar huwelijks- en contactadvertenties

Van groter naar geen publiek

Huwelijks- en contactadvertenties verschenen in veel Nederlandse dagbladen, maar stonden lange tijd verstopt in de krant voordat de advertenties gebundeld werden onder een eigen rubriek. Eerst tussen allerlei commerciële berichten, daarna soms onder de noemer ‘diversen’, later werd dat de rubriek huwelijks- en contactadvertenties. De advertenties waren altijd kort en bondig geschreven. Zocht je de ware en wilde je via de krant je potentiële (liefdes)partner aanspreken, dan betaalde je immers per woord, karakter of soms per regel. ‘Toen de advertentieprijzen relatief lager werden én vrouwenemancipeerden, nam het aantal advertenties in de tweede helft van de twintigste eeuw flink toe. Ook mensen uit de lagere sociale klasse konden nu een advertentie plaatsen.’

‘Rond die periode ging ook het taboe eraf. Waar de man die een huwelijksadvertentie in 1845 plaatste vaak werd gezien als ‘de kneus op de huwelijksmarkt’, werd het 130 jaar later veel normaler om zo je toekomstige partner te vinden. Dan verantwoorden mensen veel minder waarom ze een advertentie plaatsen. Zo wilden mannen nogal eens benoemen dat ze door hun drukke werk nooit echt in contact zijn gekomen met vrouwen en daarom via deze weg een vrouw zoeken.’

In 1995 is de piek van huwelijks- en contactadvertenties in de krant voorbij. ‘Dan neemt online daten de markt van huwelijks- en contactadvertenties over.’

Faculty of Hearts. Cupido schiet pijltje op Erasmusgebouw (illustratie)

Expositie Faculty of (He)arts Erasmushal

Ben je benieuwd naar de huwelijks- en contactadvertenties waar Wienholts onderzoek naar doet? Ze heeft een selectie gemaakt van representatieve advertenties en deze liggen in het kader van Valentijnsdag tentoongesteld in de vitrines in de Erasmushal. Je kunt de expositie Faculty of (He)arts gratis bezichtigen tijdens de openingsuren van het Erasmusgebouw.

Expositie Faculty of (He)arts
Expositie Faculty of (He)arts

Contactinformatie

Organisatieonderdeel
Faculteit der Letteren
Gaat over persoon
C.L.M. Wienholts (Karin)
Thema
Gedrag, Geschiedenis, Media & Communicatie, Samenleving, Taal